شروع دیرهنگام ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی
شروع دیرهنگام ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی – همزمان با افزایش موج تبلیغات انتخاباتی در فضای مجازی، نیاز به ساماندهی این تبلیغات احساس شد. بر همین اساس هم شرکت ملی پست ایران با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت کشور از سایت «بیتاک» به‌عنوان بستری برای تبلیغات یکپارچه انتخاباتی رونمایی کرد.
سایتی که خبر رونمایی از آن و چگونگی عملکرد آن در هیاهوی تبلیغات تلگرامی، توییتری و اینستاگرامی گم‌شده است و ازآنجایی‌که تنها چند روز به برگزاری انتخابات باقیمانده، به نظر نمی‌رسد تاثیر چندانی در امر تبلیغات یا ساماندهی آن داشته باشد. باید توجه داشت برای آنکه تاثیر ساماندهی در فضای مجازی را ببینیم باید از یک یا دو سال قبل ساماندهی را آغاز کنیم. بر همین اساس هم رونمایی از سایتی مانند بیتاک در چند روز باقیمانده به برگزاری انتخابات را نمی‌توان اقدامی کاملا موثر خواند و نباید به این زودی انتظاری از آن داشت.
به‌تازگی شرکت ملی پست ایران به‌عنوان متولی تبلیغ نامزدهای انتخاباتی در فضای مجازی معرفی‌شده است. در همین راستا نیز با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت کشور از سایت «بیتاک» به آدرس bitaak.post.ir رونمایی کرده که در آن قرار است تبلیغات نامزدهای انتخاباتی در فضای مجازی از ارتباط میان مردم، حاکمیت و نامزدهای انتخاباتی گرفته تا انتشاردهندگان محتوای تبلیغاتی تسهیل و به‌صورت یکپارچه ساماندهی شود.
به گفته عیسی نجفی، معاون فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک شرکت ملی پست، بیتاک دربرگیرنده اطلاعات نامزدهای انتخاباتی و صفحات شخصی آنها بوده و هموطنان برای اطلاع از فهرست نامزدهای انتخاباتی و صفحات شخصی آنان می‌توانند به این سایت مراجعه کنند. همچنین انتشاردهندگان نیز می‌توانند با مراجعه به سامانه بیتاک و استفاده از راهنمای مربوط از نحوه ثبت‌نام و فعالیت برای انتشار محتوای تبلیغات نامزدهای انتخاباتی در فضای مجازی آگاهی یافته و اقدامات لازم برای این فعالیت را انجام دهند.
در سامانه بیتاک اهدافی مانند بهره‌گیری بیشتر از فرصت‌های فضای مجازی، دسترسی مردم به اطلاعات صحیح و قابل‌اعتماد، افزایش مشارکت مردمی و مقابله با تخریب و شائبه‌افکنی علیه نامزدها، ضابطه‌مند کردن استفاده از فضای مجازی و پوشش دادن نیازمندی‌های ذی‌نفعان تبلیغات انتخاباتی فضای مجازی بیان‌شده اما بااین‌حال همه‌چیز از نام کپی شده آن از یک پیام‌رسان معروف سنگاپوری گرفته تا رونمایی دیرهنگام آن باعث می‌شود امید به بازدهی آن کاهش یابد.
هرچند که نفس ایجاد فضایی از سوی مسئولان برای ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی، امری مثبت ارزیابی می‌شود، اما با توجه به این نکته که تبلیغات در فضای مجازی از هفته‌ها قبل آغازشده بود، رونمایی از سایت بیتاک را می‌توان شروعی دیرهنگام خواند. شروعی که عملا در این دوره از انتخابات نقش‌آفرینی خاصی نخواهد داشت، اما در صورت استمرار و معرفی صحیح آن شاید در دوره‌های بعدی انتخابات بتواند به رسالت خود در مسیر یکپارچه‌سازی تبلیغات در فضای مجازی عمل کند.
نیاز به قانونمندسازی
حسین نوری‌خواه، کارشناس رسانه و فضای مجازی معتقد است تبلیغات در فضای مجازی برای مردم و نامزدها امر مثبتی است که البته آسیب‌هایی را نیز به همراه دارد. وی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» اظهار می‌کند: نگاه من به این پدیده به‌طورکلی مثبت است و معتقدم این موضوع که در فضای مجازی نامزدها بتوانند به‌طورکلی خود را به مردم معرفی کنند و مردم نیز بتوانند راهی برای تصمیم‌گیری پیدا کنند، پدیده مثبتی است اما به‌هرحال نکات منفی نیز در این فضا وجود دارد. نخستین نکته منفی آن است که ازآنجایی‌که شبکه‌های مجازی درحال‌حاضر چندان تابع قوانین نیستند، می‌بینیم که تلاش برخی از نامزدها به تخریب رقبا منجر شده است. این روند تخریبی در اینستاگرام، تلگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی خارجی به چشم می‌خورد.
نوری‌خواه در ادامه سخنان خود با اشاره به چالش‌ها می‌افزاید: روند تخریبی نامزدهای انتخاباتی به یک چالش تبدیل‌شده است، اما راهکار آن کاملا روشن است و به نظر می‌رسد فعالیت شبکه‌های اجتماعی داخلی می‌تواند چالش‌های موجود را رفع و زمینه فعالیت در بستری امن و قانونی را فراهم کند.
این کارشناس رسانه و فضای مجازی در بحث ساماندهی تبلیغات انتخاباتی در فضای مجازی نیز معتقد است که گاهی برخی از فعالیت‌ها در ایران تنها برای رفع تکلیف است. بحث ساماندهی کانال‌های تلگرامی و مانند آن، یکی از مواردی است که عملا تاثیری در سالم‌سازی فضای مجازی نداشت. بااین‌حال باید پس‌ازاین به فکر قانونگذاری در این حوزه و به دنبال آن اجرای قانون بود. در این راستا در عرضه نرم‌افزار و سخت‌افزار هم باید استانداردهایی مشخص شود که نظارت در فضای مجازی موثر باشد. به‌عنوان نمونه می‌بینیم که در قانون توهین و افترا جایز نیست، اما در فضای مجازی این برخورد رخ می‌دهد و برخورد قانونی نیز انجام نمی‌شود.
ساماندهی مقطعی است
محمد لسانی، کارشناس رسانه و فضای مجازی در بحث تبلیغات انتخاباتی در فضای مجازی و چگونگی ساماندهی آن به «گسترش تجارت» می‌گوید: ایده فضای مجازی بر پایه تئوری دسترسی عمومی بنا شد و به کمک آن می‌توان عدالت رسانه‌ای را محقق کرد. به این معنا که افراد به کمک این فضا بتوانند به‌صورت رایگان و سریع به اخبار و اطلاعات دسترسی داشته باشند. بر همین اساس نفس فضای مجازی مثبت است. بااین‌حال نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که این عدالت، عدالت در ابزار و دسترسی به شبکه‌های اجتماعی است و عملا در بخش محتوا شاهد عدالت نیستیم.
وی در ادامه سخنان خود می‌افزاید: در بخش محتوا می‌بینیم که اخبار جعلی و شایعات در فضای مجازی بسیار زیاد به چشم می‌خورد، چراکه بسیاری از کاربران با مهارت‌های سواد رسانه‌ای بیگانه هستند و همین ناآشنایی باعث تولید شایعات می‌شود. بر همین اساس هم شاهد ایجاد موج‌های یک‌ساعته و یک‌روزه هستیم و باید برای رفع آن تلاش کرد.
لسانی با نگاهی به تلاش برای ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی می‌گوید: ساماندهی در فضای کنونی آرام‌بخشی مقطعی است که نتیجه چندانی نخواهد داشت چراکه تبلیغات از مدت‌ها قبل به‌طور غیررسمی در کانال‌های تلگرامی و سایر شبکه‌های اجتماعی شروع شد و درحال‌حاضر نمی‌توان انتظار داشت این تبلیغات و ضد تبلیغات در فضای مجازی به‌سرعت ساماندهی شود. به‌عنوان نمونه ساماندهی به معنای ثبت کانال‌های بالای ۵هزار دنبال‌کننده درواقع یک ژست بود که اثرگذاری چندانی نداشت و می‌بینیم بسیاری از کانال‌ها بدون ثبت مجوز همچنان به کار خود ادامه می‌دهند. نمی‌توان در برابر موج فضای مجازی تا زمانی که برای آن سدسازی نکرده‌ایم، مقاومت کرد.
وی در پایان سخنان خود می‌افزاید: اگر قرار بود تاثیر ساماندهی را ببینیم باید از یک یا دو سال قبل ساماندهی را آغاز می‌کردیم تا امروز بتوانیم ثمره آن را ببینیم. البته در این زمینه تنها دولت مقصر نیست و ساماندهی فضای مجازی همت جمعی را می‌طلبد. در این میان مردم بدون تسلط کافی به سواد رسانه‌ای و چگونگی استفاده از آن با انبوهی از اطلاعات درست و غلط مواجه هستند.
