نحوه رسیدگی و پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی

جرم کلاهبرداری اینترنتی و نحوه رسیدگی به آن

امروزه با توجه به فراگیر شدن استفاده از اینترنت و انواع نرم افزارهای آنلاین شاهد تغییر و پیچیده شدن انواع جرائم در فضای مجازی هستیم که از مهم‌ترین آن‌ها می توان به جعل هویت ایمیل ، جرم کلاهبرداری کلاهبرداری ، سرقت از کارت بانکی و تهدید به فاش کردن حریم خصوصی اشاره کرد.

در این راستا و برای مقابله با چنین جرائمی، مرجعی به نام پلیس فتا ایجاد شد تا افراد بتوانند شکایت و پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی را از طریق مراجع قضایی و پلیس فتا انجام دهند. در این مطلب می خواهیم با نحوه پیگیری پرونده جرم کلاهبرداری اینترنتی آشنا شویم.

با توجه به ماهیت جرایم دیجیتالی یا رایانه‌ای و بر اساس قانون، پلیس فتا صلاحیت رسیدگی به جرایم این حوزه در تمام بخش‌های سیاسی و امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را داراست.

پلیس فتا می تواند از مرحله رصد، پیش بینی و پیشگیری، کشف، تحقیقات،‌اخذ دستور قضایی، دستگیری متهم، بررسی صحنه جرم و جمع آوری ادله، استنادسازی ادله و ارائه ادله به محاکم قضایی اقدامات قانونی انجام دهد.

تمام جرایم اشاره شده به استناد قانون جرایم رایانه‌ای مصوب اسفند ۱۳۸۸ مجلس شورای اسلامی و قوانین مرتبط با حوزه تولید و تبادل اطلاعات و جرایم ارتکابی در حوزه بین الملل توسط کارشناسان این پلیس احصاء و در چهارچوب قوانین کشور نسبت به برخورد با این جرایم اقدام می‌شود.

مراکز معتبر برای پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی

در حال حاضر فرآیند شکایت از جرائم رایانه‌ای بسیار راحت شده و افرادی که با انواع کلاهبرداری اینترنتی مواجه می شوند می توانند به صورت آنلاین در سامانه ثنا ثبت نام کرده و طرح شکایت کنند. دو مرجع معتبر در ایران برای طرح شکایت جرائم اینترنتی دادسراها و پلیس فتا است و افراد برای پیگیری پرونده جرم کلاهبرداری اینترنتی نیازی به انجام شکایت به صورت حضوری در دفاتر قضایی ندارند.

بعد از اینکه شاکی شکایت خود را در سامانه نا ثبت کرد، پرونده فرد را به دادسرای جرائم اینترنتی ارجاع می دهند تا فرآیند بررسی در آنجا طی شود. وظیفه رسیدگی به انواع جرائم رایانه ای بر عهده دادسرا است که به عنوان یک نهاد تخصصی در این حوزه فعالیت می کند. در این سازمان افرادی از جمله دادیار و بازپرس تحقیقات مقدماتی را در مورد پرونده تحقیقات لازم را انجام می دهند. به این ترتیب افراد شاکی می توانند تنها با ثبت نام و طرح شکایت در سامانه ثنا به صورت آنلاین و بسیار آسان پیگیر جرم کلاهبرداری اینترنتی خود باشند.

مراحل پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی

همان طور که ذکر شد دادسرا و پلیس فتا دو مرجع معتبر برای رسیدگی و پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی است و افراد شاکی می توانند به منظور طرح شکایت از این طریق مراحلی را به صورت آنلاین انجام دهند.

مرحله اول- جمع‌ آوری مدارک جرم

اولین مرحله بری اثبات جرم اینترنتی داشتن مدارک مستدل است که می تواند شامل پیام ها و ایمیل های ارسال شده از طرف کلاهبردار، رسیدهای پرداخت از سوی شاکی و ضبط مکالمات یا هر نوع سند مرتبط با جرم باشد.

مرحله دوم- ثبت شکایت در سامانه ثنا

بعد از جمع آوری تمام مدارک قابل استناد می توان به صورت آنلاین در سامانه ثنا شکایت خود را ثبت کرد یا اینکه به شکل حضوری به دفاتر پلیس فتا مراجعه نمود. مرحله ثبت شکات بسیار مهم است؛ زیرا روند رسمی حل اختلاف از این مرحله شروع می شود.

احراز هویت یکی از مهم‌ترین موارد در هنگام ثبت شکایت در سامانه ثنا است که به صورت غیر حضوری با استفاده از پلتفرم یودآیدی در کمتر از 5 دقیقه و با خطای بسیار کمی فرآیند تایید هویت شاکی انجام می شود.

مرحله سوم- انجام تحقیقات توسط  پلیس فتا

 بعد از اینکه شاکی شکایت خود را در سامانه ثبت کرد پلیس فتا تحقیقات خود را پیرامون جرم شروع می کند که این تحقیقات می تواند شامل بررسی مدارک ارائه از سوی شاکی، جمع آوری اطلاعات و شواهد مربوط به جرم و شناسایی کلاهبردار باشد.

مرحله چهارم- ارجاع پرونده جرم به دادسرا

هنگامی که وقوع جرم کلاهبرداری اینترنتی احراز شود پرونده جرم به دادسرا ارجاع داده می شود تا روند قضایی آغاز گردد و برای سیر مراحل قانونی متهم به دادگاه احضار شود.

مرحله پنجم- رسیدگی به پرونده در دادگاه

در طی جلسات دادگاه به شاکی و متهم فرصت داده می شود که مدارک و شواهد و اسناد خود را برای دفاع ارائه دهند؛ دادگاه نیز با بررسی مستندات و شنیدن دفاعیات طرفین اقدام به صدور حکم می کند.

مدارک لازم برای شکایت جرم کلاهبرداری اینترنتی

افراد برای پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی باید مدارک مورد نیاز را یا در سامانه نا بارگذاری کنند یا به صورت حضوری تحویل پلیس فتا نمایند. یکی از مدارک ضروری برای تایید هویت شاکی ارائه مدارک شناسایی مل شناسنامه و کارت ملی است تا فرآیند پیگیری شکایت به درستی انجام شود.

همچنین ارائه مدارک مربوط به جرم کلاهبرداری اینترنتی اعم از رسیدهای پرداخت و اسناد مرتبط با فعالیت‌های کلاهبرداری مثل پرینت پیام ها و ایمیل ها و یا فیلم و صوت ارسال شده  سوی از کلاهبردار از مهم‌ترین مدارک برای پیگیری پرونده جرم کلاهبرداری اینترنتی هستند. شاهدان یا ارائه مطالعاتی که از وقوع جرم تهیه شده نیز از جمله مدارک لازم جهت دفاع از سوی شاکی قابل قبول دادگاه خواهد بود.

آشنایی بیشتر با: وکیل جرم کلاهبرداری اینترنتی

نحوه ثبت نام برای دریافت فرم شکایت پلیس فتا

برای ثبت شکایت باید وارد سایت پلیس فتا به آدرس اینترنتی fata.gov.ir مراجعه کرد و نمونه فرم شکایت پلیس فتا را از این طریق تکمیل نمود؛ در گام اول باید از کادر بالای صفحه اصلی خدمات الکترونیکی را انتخاب نمایید و روی گزینه ثبت گزارش مردمی کلیک کنید.

در گام دوم  اطلاعات هویتی شاکی یا کسی که می خواهد جرم را به پلیس گزارش دهد باید در سامانه ثنا ثبت شود که نیاز به احراز هویت است، نحوه احراز هویت در بالا توضیح داده شد. برای وارد کردن اطلاعات هویتی باید از کادر بالای صفحه اصلی روی گزینه ثبت نام یا ورود کلیک نمایید تا وارد مرحله بعد شده و امکان ثبت شکایت برای شما فراهم شود.

برای ثبت نام و تکمیل اطلاعات شخصی باید روی گزینه ثبت نام کلیک کنید و در فرمی که نمایش داده می شود مشخصات خود را که شامل نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره تلفن همراه و انتخاب نام کاربری و رمز عبور را وارد نمایید. بعد از اتمام همه مراحل ثبت نام پیامکی حاوی رمز عبور ورود به حساب کاربری به شماره تماس شخص ارسال می شود که باید این کد را باید در محل مورد نظر وارد نمود تا بتوان به حساب کاربری دسترسی پیدا کرد.

در گام سوم پنجره ای باز می شود؛ در اینجا اگر کاربر قبلا در سامانه ثنا ثبت نام نکرده باشد باید نخست اقدام به ثبت نام خود در سامانه کند تا بتواند طرح شکایت کند. اما چنانچه قبلا مراحل ثبت نام را طی کرده باشد می تواند نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نماید و برای پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی وارد حساب کاربری خود شود.

زمان و هزینه مورد نیاز برای شکایت کلاهبرداری آنلاین

در طی فرآیند شکایت و پیگیری پرونده کلاهبرداری اینترنتی معمولا شاکی باید هزینه هایی را به مراجع قضایی پرداخت کند؛ به عنوان مثال به منظور طرح شکایت باید شکواییه تنظیم شود که تهیه و تنظیم آن توسط وکیل دادگستری نیاز به هزینه دارد. نمی توان هزینه مشخص و ثابتی را برای طرح شکایت در نظر گرفت و این هزینه برای هر نوع جرم و شکایتی متغیر است.

در مورد زمان مورد نیاز برای طرح شکایت جرم کلاهبرداری اینترنتی امکان تعیین زمان ثابتی وجود ندارد؛ در برخی موارد طرح شکایت نیاز به زمانی حدود سه تا شش ماه دارد و در برخی پرونده ها ممکن است فرآیند شکایت نیاز به زمان بیشتری داشته باشد.

حال سوال این است که در کلاهبرداری های اینترنتی مرجع صالح برای رسیدگی به جرم کدام است؟

فرض میکنیم شخص الف در تهران با استفاده از این روش مبلغی را از حساب شخص ب که ساکن تبریز است و حسابش در اردبیل افتتاح گردیده برداشت و به حساب دیگری در کرمان واریز میکند در این حالت مرجع صالح برای رسیدگی به جرم کدام است؟

در این رابطه و به دنبال آرای متفاوتی که از دادگاههای مختلف صادر شده بود و اختلاف در صلاحیت های حادث شده هیات عمومی دیوان عالی کشوردر تاریخ ۱/۱۲/۱۳۹۱ اقدام به صدور رای وحدت رویه ای بشرح زیر نمود:

“نظر به اینکه در صلاحیت محلی،اصل صلاحیت دادگاه محل وقوع جرم است و این اصل در قانون جرایم رایانه ای نیز مستفاد از ماده ۲۹ مورد تایید قانونگذار قرار گرفته بنابراین در جرم کلاهبرداری مرتبط با رایانه هرگاه تمهید مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول بطور متقلبانه از آن برداشت شده در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است “

بنابر این رای در فرض مثال بالا دادگاه اردبیل صالح به رسیدگی به جرم است.

جرم کلاهبرداری رایانه ای در ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای چنین تعریف شده ( استفاده غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی برای ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن ،تغییر ،محو،ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه و تحصیل وجه یا مال یا منعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری )

در کلاهبرداری رایانه ای امکان فریب ماشین ها و سیستم های پردازش خودکار جداگانه و با انسان توامان متصور است  کلاهبرداری رایانه ای سوء استفاده از داده های برنامه ها و سیستم های رایانه ای از راه دور صورت می گیرد و اغلب کلاهبردار و قربانی با هم روبرو نمی شوند.

آشنایی بیشتر با: وکیل جرایم رایانه ای

افراد شاکی که قصد پیگیری جرم کلاهبرداری اینترنتی و اطلاع از تاریخ جلسات دادگاه و رای های صادره از سوی دادگاه مربوط به پرونده خود را دارند می توانند بدون مراجعه حضوری و فقط از طریق سامانه ثنا این کار را انجام دهند.