شکایت با اسکرین شات یا نحوه اثبات جرم از طریق اسکرین شات چگونه است؟

اسکرین شات یا گرفتن عکس از صفحه زمینه گوشی و رایانه یکی از اسناد جدیدی است که در حوزه جرایم سایبری از آن استفاده می‌شود. اما تنها در صورتی می‌توان به اسکرین شات به عنوان مدرک استناد نمود که واقعی و اصل باشد. با این وجود ممکن است این سؤال مطرح شود که چگونه اسکرین شات مدرک محکمه پسندی خواهد بود و نحوه اثبات جرم از طریق اسکرین شات به چه صورت است؟

اسکرین شات تصویری است که توسط رایانه برای ثبت بخش‌هایی از نمایشگر گرفته می‌شود. همچنین برای نمایش خروجی نمایشگر به دیگران یا بایگانی، یا نمایش کاری که در  رایانه‌تان انجام می‌دهید مورد استفاده قرار می‌گیرد. ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که نحوه شکایت با اسکرین شات چگونه است؟

امروزه با توجه به رشد تکنولوژی در زندگی افراد و شکل گیری ارتباطات در بستر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی از اسکرین شات به عنوان  استناد کردن به مکالمات استفاده می‌شود.
در این مقاله از وکیل سایبری به نحوه شکایت با اسکرین شات خواهیم پرداخت؛ پس با ما همراه باشید.

شرایط استفاده از اسکرین شات در دادگاه چیست؟

اگر قصد داشته باشید به اسکرین شات در دادگاه استناد کنید. باید ابتدا شرایط این مدرک حقوقی را بدانید. گاهی اوقات پرونده‌هایی در دادگاه مطرح می‌شوند که درباره جرم‌هایی چون تهدید، کلاهبرداری و توهین هستند و برای اثبات این جرم‌ها مدرکی به‌جز اسکرین شات از صفحه پیام‌ها یا شبکه‌های اجتماعی ندارد. فردی که بخواهد با کمک اسکرین شات از خود دفاع کند و به این صورت ادعای خود را ثابت کند.

در صورت رعایت قوانین، می‌تواند این کار را انجام دهد. به عنوان مثال خانمی که می‌خواهد خیانت همسرش را اثبات کند و از پیام‌های رد و بدل شده همسرش اسکرین شات گرفته باشد. می‌تواند در دادگاه به آن‌ها استناد کند. گاهی اوقات فردی با ارسال پیام‌های تهدیدآمیز، اقدام به سو استفاده و کلاهبرداری می‌کند. در این مواقع هم اسکرین شات می‌تواند دلیل محکمه پسندی باشد. بعض مواقع هم اسکرین شات مربوط به یک اکانت حذف شده است و ممکن است این سؤال مطرح شود که اسکرین شات تلگرام متعلق به یک اکانت حذف شده مورد قبول قرار می‌گیرد یا خیر؟ با بررسی شرایط زیر و خواندن مطالبی که در ادامه ارائه می‌کنیم، پاسخ این سؤال را پیدا خواهید کرد.

• اسکرین شات می‌تواند به عنوان یک سند در دادگاه مورد استفاده قرار بگیرد و حتی اگر متعلق به یک اکانت حذف شده باشد، مشکلی پیش نمی‌آید. در واقع اسکرین شات یک ادله الکترونیک است و اگر امکان پیگیری آن در دادگاه وجود داشته باشد، هیچ مشکلی از این بابت به وجود نمی‌آید.
•  اگر اسکرین شات متعلق به پیام رسان‌های داخلی باشد، خیلی راحت مقامات قضایی می‌توانند با ردگیری پیام‌ها از اصالت اسکرین شات اطمینان حاصل کنند. زیرا گزارش‌های دریافتی نشان می‌دهد که محتوای اسکرین شات با پیام‌های رد و بدل شده همخوانی دارد.
• اگر اسکرین شات متعلق به پیام رسان‌های خارجی باشد، صرفاً اماره است و تا زمانی که اصالت آن توسط کارشناسان امر تائید نشود، مورد قبول قرار نمی‌گیرد.

اسکرین شات در قانون تجارت الکترونیک

قبل از سال 1382 شکایت با اسکرین شات و ادله الکترونیکی دارای وجاهت قانونی نبود. تنها از این ادله در حد اماره استفاده می‌شد. اما با توجه به استفاده روز افزون از فضای مجازی، این موضوعات در قانون تجارت الکترونیک مورد بررسی و جرم انگاری قرار گرفتند.

در فصل دوم قانون تجارت الکترونیک به ادله اثبات دعوا در جرائم اینترنتی پرداخته شد. در باب استناد به اسکرین شات و ادله اثبات الکترونیکی چنین آمده است که اسناد و ادله اثبات دعوی ممکن است به صورت داده پیام بوده و در هیچ محکمه یا اداره دولتی نمی‌توان بر اساس قواعد ادله موجود، ارزش اثباتی داده پیام را صرفا به دلیل شکل و قالب آن رد کرد.

نحوه استناد به اسکرین شات در محکمه قضایی

بهتر است بدانید که تمامی ادله الکترونیکی ارائه شده از سوی دادگاه با روش‌های قانونی توسط کارشناسان خبره در حوزه فضای مجازی مورد بررسی قرار گرفته و سپس توسط دادگاه پذیرش می‌شود.

• بنابراین تنها در صورتی که مرجع قابل اعتمادی مثل پلیس فتا ، اصالت اسکرین شات ارائه شده از سوی اصحاب دعوا را تائید کند یا به طرق دیگری، اصالت و ساختگی نبودن اسکرین شات مورد استناد برای قاضی احراز شود؛ می‌تواند بر مبنای آن قضاوت کند.
• اما اگر درباره اصالت اسکرین شات تردید جدی باشد و احتمال ساخت آن از طریق فتوشاپ وجود داشته باشد، دیگر قابلیت استناد نخواهد داشت.

نحوه اثبات جرم با اسکرین شات در دادگاه

اگر اسکرین شات توسط پلیس فتا و کارشناسان امور رایانه‌ای تائید نشود، امکان استفاده از آن در دادگاه وجود ندارد. اما پلیس فتا چگونه اسکرین شات را تائید می‌کند؟

کارشناسان پلیس فتا بررسی‌های لازم را انجام می‌دهند و اگر متوجه شوند که اسکرین شات ساختگی نیست و از طریق فتوشاپ ایجاد نشده، اصالت آن را تائید می‌کنند. با بررسی تلفن همراه فرد مورد نظر، تائید پیام‌های رد و بدل شده که در اسکرین شات موجود هستند، کار ساده‌ای خواهد بود. اگر پیام رسان داخلی باشد، قاضی دستور دریافت پرینت گفتگوهای رد و بدل شده در پیام رسان را صادر می‌کند. درصورتی‌که جرم اینترنتی در پیام رسان‌های خارجی واقع شده باشد. بعد از بررسی آی پی آدرس فرد مورد نظر و انجام مطابقت‌های لازم از فرد دعوت می‌کند تا به سؤالات روانشناس‌ها پاسخ دهد. سپس نتیجه بررسی‌ها را به قاضی در حکم اماره اعلام می‌کند. بعد از تائید پلیس فتا نحوه اثبات جرم از طریق اسکرین شات به شرح زیر است.

• اگر پیام‌های رد و بدل شده که اسکرین شات آن‌ها به عنوان مدرک موجود است، حاوی توهین، تهدید یا کلاهبرداری باشند به عنوان یک مدرک در دادگاه قابل استفاده هستند. فرقی نمی‌کند که این اسکرین شات‌ها مربوط به پیام رسان‌های داخلی باشند یا خارجی.
• در وهله اول فرد باید یک شکوائیه تنظیم کند و از مقامات قضایی درخواست کند تا دستور لازم برای ارائه گزارش‌های این پیام‌ها را صادر کند.
•  در مرحله بعد باید اسکرین شات پیام‌ها را ارائه نماید.
• مقامات قضایی با توجه به نوع جرم و نوع پیام رسان، دستور می‌دهند تا گزارشی از پیام‌های رد و بدل شده در پیام رسان برای آن‌ها آماده شود.
• تشخیص اصالت اسکرین شات به عهده پلیس فتا است. بنابراین پلیس فتا دست به کار می‌شود و تا حد امکان آی پی اکانت فردی که اسکرین شات پیام‌های او به عنوان مدرک ارائه شده را بررسی می‌کند.
• با مشخص شدن صاحب اکانت و محل فعالیت او، مدارک لازم برای مقامات قضایی جمع آوری می‌گردد.
• نحوه شکایت از اسکرین شات با توجه به اینکه پیام رسان خارجی باشد یا داخلی متفاوت است. اگر سرور پیام رسان خارج از ایران باشد. ممکن است مدت نگهداری پیام‌ها منقضی شده باشد و در این گونه مواقع تنها از طریق روش‌های دیگری چون اقرار طرف مقابل، کنکاش‌های روانشناسی و علم قاضی است که می‌توان اصل بودن اسکرین شات اینستاگرام، تلگرام یا سایر پیام رسان‌های خارجی را تائید نمود.
• گاهی اوقات نیز برای پاسخ دادن به این سؤال که آیا اسکرین شات مدرک محسوب می‌شود یا خیر، قاضی ناچار می‌شود به تطبیق ادبیات استفاده شده در پیام‌ها استناد کند و با بررسی پیام‌هایی که توسط فرد در همان پیام رسان رد و بدل شده، تحقیقات لازم را برای اثبات جرم به پایان برساند.

تشخیص اصالت اسکرین شات از چه طریق ممکن است؟

کلاهبرداری‌های اینترنتی از طریق پیامک یا پیام رسان‌های داخلی و خارجی این روزها زیاد شده است. به همین خاطر افرادی هستند که برای اثبات این موضوع از پیام‌های خود و افراد کلاهبردار اسکرین شات می‌گیرند. در صورتی که فرد اطلاعات کافی داشته باشد، می‌داند که این یک مدرک قابل استناد است. اما هنوز هم بعضی از افراد هنوز این سؤال را مطرح می‌کنند که آیا اسکرین شات مدرک است؟

در پاسخ به این افراد باید گفت که اگر اصالت اسکرین شات تائید شود و امکان ردیابی پیام‌های رد و بدل شده در پیام رسان وجود داشته باشد، می‌توان برای دفاع در دادگاه از آن استفاده کرد. علاوه بر بررسی‌هایی که توسط پلیس فتا و کارشناسان قضایی انجام می‌شود. راه‌های دیگری هم برای تشخیص اصالت اسکرین شات وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را عنوان نمود.

• اقرار متهم

در صورتی که مهلت نگهداری داده‌های پیام رسان تمام شده باشد. مقامات قضایی برای بررسی موضوع به اقرار متهم نیاز دارند. به عنوان مثال چون پیامک‌ها در گوشی‌های تلفن همراه فقط ۶ ماه باقی می‌مانند و ممکن است در پیام رسان‌های خارجی مهلت نگهداری داده‌ها کمتر یا بیشتر باشد. اگر این مدت به پایان رسیده باشد، مرجع صالحه بعد از تشخیص اصالت اسکرین شات به اقرار طرف مقابل هم نیاز دارد.

• علم قاضی

علم قاضی هم می‌تواند برای تائید اصالت اسکرین شات کافی باشد. وقتی‌که قاضی بر اساس تحقیقات انجام شده، علم پیدا کند که اسکرین شات اصل است، می‌توان از این مدرک در دادگاه استفاده نمود.

• ملاقات فرد با روانشناس

در بعضی موارد متهم باید به سؤالات روانشناسی پاسخ دهد و نحوه ادبیات او برای ارسال پیام در شبکه‌های مجازی نیز مورد بررسی قرار بگیرد ‌گیرد. چنانچه اسکرین شات اصل نباشد و فردی از طریق فتوشاپ مدرک جعلی درست کرده باشد مجازات می‌شود.

با بررسی نحوه اثبات جرم از طریق اسکرین شات، سعی کردیم در این مقاله به سؤال آیا اسکرین شات در دادگاه مدرک است، پاسخ دهیم. در واقع اگر اسکرین شات جعلی نباشد و قاضی و کارشناسان پلیس فتا بتوانند اصالت آن را تائید کنند. می‌توان از آن در دادگاه به عنوان مدرک استفاده نمود.

بیشتر بخوانید: وکیل کلاهبرداری اینترنتی

بررسی قانونی درباره شکایت با اسکرین شات

افشای حریم خصوصی افراد جرم است و درباره انتشار اسکرین شات می‌توان به ماده 16 و 17 قانون جرائم رایانه‌ای استناد کرد.

• به موجب ماده 744 قانون مجازات اسلامی هرکسی به‌ و‌سیله سامانه‌‌های رایانه‌‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند. به‌ نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا 2 سال یا جزای نقدی از پانزده میلیون (۱۵/۰۰۰/۰۰۰) ریال تا صد میلیون (۱۰۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
• تبصره – چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.
• به موجب ماده 745 نیز هرگونه انتشار صوت، تصویر و یا فیلم خانوادگی و یا تغییر و تحریف آنها نیز مشمول مجازات خواهد شد.

 بیشتر بخوانید: مجازات سو استفاده از فیلم و تصاویر دیگران

جمع آوری ادله دیجیتال و مستندات

مستند سازی ادله دیجیتال در صدور رای قاضی نقش مهمی را ایفا می‌کند و می‌تواند پرونده را به نفع شما تمام کند. اما از آنجایی که افراد عادی در مورد این مستندسازی هیچ اطلاعاتی ندارند و ادله دیجیتال هم به تنهایی نمی‌تواند محکمه پسند باشد، پس این مستند سازی باید به وکیل سایبری که سال‌ها در این راه قدم برداشته سپرده شود.

شکایت با اسکرین شات ممکن است برای هر شخصی پیش بیاید. در صورتی که فردی از اسکرین شات جعلی استفاده کند، مجازاتی برای وی در نظر گرفته خواهد شد. علاوه بر این اگر فردی با اهداف شوم و غیرقانونی از اسکرین شات استفاده کند مجرم شناخته می‌شود.

بیشتر بخوانید: ایا می توان در محاکم دادگستری به اسکرین شات به عنوان دلیل استناد کرد ؟

سوالات متداول

بله! همچون بسیاری از ادله اثبات دعوی، استناد به اسکرین شات اصول و مقررات خاص خود را دارد. که بهتر است در این زمینه از مشاوره وکیل جرائم رایانه ای استفاده کنید.

آیا استناد به اسکرین شات جعلی مجازات دارد؟

بله! برای استفاده کننده از اسکرین شات جعلی، مجازات جعل و استفاده از سند مجعول مقرر می‌گردد.

آیا اسکرین شات جرم محسوب می‌شود؟

اسکرین شات خلاف قانون نبوده و جرم محسوب نمی‌شود. اما اگر با اهداف شوم و خلاف قانون و به قصد سوءاستفاده از دیگران باشد جرم محسوب می‌شود.

مستندسازی ادله دیجیتال در صدور رای قاضی نقش مهمی را ایفا می‌کند و می‌تواند پرونده را به نفع شما تمام کند. اما از آنجایی که افراد عادی در مورد این مستندسازی هیچ اطلاعاتی ندارند و ادله دیجیتال هم به تنهایی نمی‌تواند محکمه پسند باشد، پس این مستند سازی باید به وکلای سایبری که سال‌ها در این راه قدم برداشته‌اند و موفق بوده‌اند، سپرده شود.

گروه حقوقی وکیل سایبری با بهره مندی از متخصصین حوزه سایبر، ضمن مستندسازی اصولی ادله ، خدمات مشاوره جرایم رایانه ای و وکالت در دعاویی مربوطه را برعهده می گیرد. جهت اطلاعات بیشتر می‌توانید با وکیل سایبری در ارتباط باشید تا پس از پر کردن فرم مشاوره به شما راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند.