ارزش قانونی اسکرین شات و استناد به آن در دادگاه

ارزش قانونی اسکرین شات در مرجع قضایی، آری یا خیر!

با گسترش دنیای دیجیتال و افزایش تبادل اطلاعات در بسترهای الکترونیکی، اسکرین شات (Screenshot) به یکی از ابزارهای رایج برای مستندسازی مکالمات و داده‌های دیجیتال تبدیل شده است. اما سؤال مهمی که مطرح می‌شود این است که ارزش قانونی اسکرین شات در محاکم قضایی تا چه میزان است و آیا اصولا اسکرین شات ارزش قانونی دارد و آیا می‌توان با اسکرین شات شکایت کرد و از آن به عنوان یک سند معتبر استفاده کرد؟

در این مقاله با استناد به قوانین و مقررات مرتبط، به ویژه قانون تجارت الکترونیک و آیین‌نامه استنادپذیری ادله دیجیتال، به این پرسش پاسخ خواهیم داد که ارزش قانونی اسکرین شات تا چه اندازه است. همچنین نکات مهمی را با کمک کارشناسان مجموعه حقوقی وکیل سایبری تحلیل می نماییم.

اسکرین شات چیست و چه کاربردهایی دارد؟

اسکرین شات، تصویری است که از محتوای نمایش داده شده بر روی صفحه نمایش دستگاه‌های الکترونیکی مانند کامپیوتر، تلفن همراه، تبلت و … گرفته می‌شود. این محتوا می‌تواند شامل متن، تصویر، ویدئو، صفحات وب، پیام‌های رد و بدل شده در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، ایمیل‌ها و هر نوع اطلاعات دیجیتال دیگری باشد.

کاربردهای اسکرین شات بسیار متنوع است:

ثبت و نگهداری اطلاعات: اسکرین شات به ما امکان می‌دهد تا اطلاعات مهم را به سرعت و به آسانی ذخیره کنیم.

مستندسازی: در برخی موارد، اسکرین شات ارزش قانونی دارد و به عنوان مدرکی برای اثبات یک ادعا یا وقوع یک رویداد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اشتراک‌گذاری اطلاعات: اسکرین شات راهی سریع و آسان برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات با دیگران است.

آموزش و راهنمایی: در آموزش‌های آنلاین و راهنماهای کاربری، اسکرین شات نقش مهمی در انتقال مفاهیم و دستورالعمل‌ها دارد.

جایگاه اسکرین شات در نظام حقوقی ایران

اسکرین شات، به عنوان یک تصویر دیجیتالی از صفحه نمایش، نوعی سند الکترونیکی محسوب می‌شود. در قوانین ایران، اسناد الکترونیکی و ادله دیجیتال دارای ارزش اثباتی هستند، اما میزان پذیرش آن بستگی به شرایط خاصی دارد. قانون تجارت الکترونیک ایران (مصوب ۱۳۸۲) و آیین‌نامه استنادپذیری ادله الکترونیکی مصوب ۱۳۸۶ چارچوب‌هایی را برای پذیرش این نوع داده‌ها تعیین کرده‌اند.

براساس ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیک داده‌ پیام‌ها در صورتی که مطابق با شرایط قانونی باشند، دارای اعتبار اسناد کتبی هستند و قابلیت پذیرش در فرآیندهای قضایی را دارند. بنابراین، اسکرین شات هم در زمره این داده‌ها قرار می‌گیرد، مشروط بر اینکه صحت و اصالت آن قابل احراز باشد.

اعتبار قانونی اسکرین شات در دعاوی حقوقی و کیفری

یکی از مهم‌ترین مسائل در پذیرش و ارزش قانونی اسکرین شات، قابلیت استناد آن در محاکم است. دادگاه‌ها معمولاً برای پذیرش این نوع ادله، به اصالت آن توجه خاصی دارند. طبق آیین‌نامه استنادپذیری ادله الکترونیکی،   ادله دیجیتال در صورتی معتبرند که امکان تغییر، حذف یا جعل آن‌ها وجود نداشته باشد یا اصالت آن‌ها از طریق روش‌های فنی تأیید شود  .

اعتبار اسکرین شات در دعاوی حقوقی 

در دعاوی حقوقی، ارزش قانونی اسکرین شات مورد توجه است و می‌تواند به عنوان یکی از مستندات ارائه شود، اما به تنهایی ممکن است کافی نباشد. دادگاه معمولاً از طرفین دعوا می‌خواهد که صحت و اصالت تصویر ارائه شده را اثبات کنند. یکی از راهکارهای مهم برای تقویت اعتبار اسکرین شات،   استفاده از تأییدیه کارشناس رسمی دادگستری در حوزه فناوری اطلاعات   است که می‌تواند اصالت مستندات دیجیتال را بررسی کند.

استناد به اسکرین شات در دعاوی کیفری 

در پرونده‌های کیفری، مانند جرایم اینترنتی، کلاهبرداری‌های آنلاین، تهدید و هتک حیثیت، اسکرین شات یک سند کلیدی محسوب می‌شود. با این حال، در جرایم سایبری، ارزش قانونی اسکرین شات باید با سایر مستندات و شواهد دیجیتالی همراه باشد. پلیس فتا و کارشناسان دیجیتال می‌توانند از طریق ابزارهای فنی، صحت و اصالت اسکرین شات را بررسی کرده و گزارش کارشناسی ارائه دهند.

نکات مهم در استفاده از اسکرین شات‌ها

ذخیره‌سازی مناسب: اسکرین شات‌ها باید به صورت امن و در فرمت‌های معتبر ذخیره شوند.

تاریخ و زمان: ثبت تاریخ و زمان دقیق هنگام گرفتن اسکرین شات می‌تواند به اعتبار آن کمک کند.

مدارک پشتیبان: همراه با اسکرین شات‌ها، مدارک دیگری مانند ایمیل‌ها یا پیام‌های مرتبط می‌توانند به تقویت ادعا کمک کنند.

شرایط پذیرش و ارزش قانونی اسکرین شات  

هرچند اسکرین شات ممکن است به‌عنوان یک مدرک ارائه شود، اما برای داشتن ارزش قانونی اسکرین شات باید برخی شرایط را داشته باشد:

✅   اصالت محتوا و عدم تغییر 

مهم‌ترین موضوع در پذیرش یک اسکرین شات، اصالت آن است. برای اینکه اسکرین شات توسط قاضی معتبر شناخته شود، باید توسط کارشناسان رسمی دادگستری بررسی شود تا مشخص گردد که هیچگونه دستکاری یا ویرایشی در تصویر صورت نگرفته است.

✅   ارتباط منطقی با دعوا 

اسکرین‌شات باید ارتباط مستقیمی با دعوای مطروحه داشته باشد. به‌عبارت دیگر، تصویر نباید صرفاً یک ادعای کلی را نشان دهد، بلکه باید مستقیماً به اصل موضوع مرتبط باشد.

✅   تایید فنی از طریق ادله تکمیلی 

برای افزایش ارزش قانونی اسکرین شات، بهتر است شواهد مکملی مانند سابقه پیام‌ها در سرورها، گزارش‌های فنی یا تأیید از سوی سامانه‌های رسمی ارائه شود.

چالش‌های پذیرش اسکرین شات به عنوان دلیل قانونی

اگرچه اسکرین شات یک مستند دیجیتالی محسوب می‌شود، اما چالش‌هایی در پذیرش آن وجود دارد:

1. قابلیت جعل و تغییر : یکی از مهم‌ترین مشکلات در پذیرش اسکرین شات، امکان تغییر یا ویرایش آن است. نرم‌افزارهای ویرایش تصویر می‌توانند محتوای یک اسکرین شات را تغییر دهند، که این مسأله صحت و اصالت آن را زیر سؤال می‌برد.

2. عدم ثبت اطلاعات متادیتا (Metadata): برخلاف ایمیل یا پیام‌های سرورمحور، اسکرین شات به‌طور معمول شامل اطلاعات مرتبط با تاریخ، زمان و فرستنده به شکل تأیید شده نیست.

3. لزوم ارائه همراه با سایر قرائن و مستندات: محاکم معمولاً اسکرین شات را به عنوان “قرینه” می‌پذیرند و انتظار دارند که متقاضی اسکرین شات را همراه با سایر مستندات مانند پیام‌های ثبت‌شده در سامانه‌های پیامکی، مکاتبات رسمی یا گزارش‌های فنی ارائه دهد.

📌   نظر وکیل سایبری:   «بسیاری از افراد تصور می‌کنند که فقط با ارائه یک تصویر می‌توانند در دادگاه پیروز شوند، درحالی‌که استناد به اسکرین شات نیاز به دلایل تکمیلی و تایید‌های فنی دارد.»

راهکارهای تقویت اعتبار اسکرین شات

برای افزایش اعتبار و ارزش قانونی اسکرین شات در مراجع قضایی، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

✔   استفاده از گواهی امضای الکترونیکی  : اگر اسناد دیجیتالی با امضای الکترونیکی معتبر همراه باشند، ارزش اثباتی آن‌ها افزایش می‌یابد.

✔   ثبت گزارش کارشناسی رسمی  : کارشناسان رسمی فناوری اطلاعات می‌توانند اصالت اسکرین شات را بررسی و تائید نمایند.

✔   استفاده از سامانه‌های ذخیره‌سازی ایمن  : برخی پلتفرم‌ها امکان ذخیره پیام‌های الکترونیکی را به‌طور رسمی ارائه می‌دهند که می‌تواند در اثبات اصالت اسکرین شات کمک کند.

✔   جمع‌آوری سایر مستندات تکمیلی  : ترکیب اسکرین شات با سایر اسناد، مانند سوابق پیامک‌ها، پرینت مکالمات و سایر مستندات دیجیتال، می‌تواند ارزش استنادی آن را تقویت کند.

جمع‌بندی: اسکرین شات؛ دلیل قاطع یا مدرکی قابل مناقشه؟ 

اسکرین‌شات‌ها می‌توانند به‌عنوان ادله دیجیتال پذیرفته شوند، اما به‌تنهایی فاقد قطعیت حقوقی هستند  .

✅   در صورت تأیید اصالت از سوی مراجع ذی‌صلاح، مانند پلیس فتا یا کارشناسان رسمی دادگستری، قابلیت پذیرش دارند. 

❌   در صورتی که به‌راحتی قابل جعل یا تغییر باشند و شواهد مکملی همراه خود نداشته باشند، دادگاه ممکن است آن را به‌ عنوان مدرک نپذیرد. 

در نهایت، برای بهره‌گیری از تخصص و دانش حقوقی مورد نیاز در مورد اسناد الکترونیکی و حصول اطمینان از صحت و اعتبار اسناد دیجیتال در دعاوی حقوقی و کیفری خود ، حتماً از   مشاوره وکلای متخصص در حوزه جرایم سایبری   استفاده کنید. گروه حقوقی وکیل سایبری با تیمی از وکلای برجسته و کارشناسان رسمی دادگستری و با سرپرستی وکیل علیرضا طباطبایی ، به شما کمک می‌کند که اسناد دیجیتالی خود را با بیشترین میزان اعتبار در مراجع قضایی ارائه کنید. 

   اگر با موضوعات مربوط به استنادپذیری اسناد دیجیتال درگیر هستید، حتماً با تیم حقوقی متخصص مشورت کنید تا از احتمال پذیرش یا رد مدارک خود در دادگاه اطمینان حاصل کنید.