قانون در متاورس بخش اول/وکیل سایبری
مقدمه
در سال 2021، فیس بوک اعلام کرد که مقدار زیادی پول (بیش از 1 تریلیون ین) در چیزی به نام متاورس سرمایه گذاری کرده و نام خود را به(“Meta”) Meta Platforms تغییر داده است، این حرکت فیس بوک توجه تمام کشورهای جهان از جمله ژاپن را به خود جلب کرد.
از زمان اعلام این موضوع، تعداد فزایندهای از شرکتها به سمت توسعه ی کسبوکارهای مرتبط با متاورس روی آوردند. ولی همانطور که در مورد فناوریهای جدید و نوظهور هم انتظار میرود، مسائل حقوقی داخلی و مربوط به متاورس هنوز به قدر کافی تنظیم و بررسی نشده است. در این مطلب قرار است به تشریح قوانین مورد بحث در متاورس بپردازیم و نکاتی را که در انجام فعالیتهای مرتبط با کسبوکار در متاورس باید مورد توجه قرار گیرد، بررسی کنیم.
متاورس چیست؟
متاورس تعریف روشنی ندارد و به طور کامل به عنوان یک مفهوم مشخص مطرح نشده است، بنابراین تعریف آن از فردی به فرد دیگر زمین تا آسمان فرق دارد.
نمونه هایی از بکارگیری واژه ی متاورس در دو معنای محدود و گسترده وجود دارد. نمونه ای از آن نام یک نوع بازی بلاک چین می باشد. در این مطلب قرار نیست به جزئیات تعریف متاورس بپردازیم، اما بخاطر اهداف مورد بحث، از این عبارت جهت ارجاع آزادانه به تجربیاتی استفاده میکنیم که از نزدیک دنیای واقعی را از طریق سیستمهای واقعیت مجازی (VR) یا سایر فناوریهایی از این قبیل در فضاهای مجازی شبیهسازی میکنند و کاربران در آنجا میتوانند در فعالیت های اقتصادی مانند: ارتباط با سایر کاربران، ایجاد محتوا و تجارت از طریق آواتارهای قابل شناسایی؛ مثل، VRChat که دنیای خودش را ایجاد می کند، مشارکت کنند و با آنها تعامل داشته باشند.
Roblox به عنوان نسخه بازی یوتیوب شناخته می شود و Decentraland زمین های مبتنی بر NFT را فراهم می کند که قابل معامله هستند. انواع مختلفی از متاورس ها وجود دارد، اما در حال حاضر به نظر می رسد که هر یک از آنها در زیر مجموعه ی یکی (یا ترکیبی از) این انواع ها در جدول شماره 1 قرار می گیرند.
جدول 1 طبقه بندی متاورس ها
| نوع | نمونه های خاص | مدل کسب وکاری | مهم ترین قانون های مرتبط |
| اجتماعی | VRChat, NeosVR. cluster, Horizon Worlds | درآمد تبلیغاتی، فروش اقلام | قانون مالکیت معنوی، قانون حمایت از اطلاعات شخصی، قانون مدنی (حقوق اخلاقی) |
| ایجاد و معامله دارایی دیجیتال | Decentraland، Roblox، TheSandbox | فروش کالاها و خدمات، مالی و کمسیسون دلالی | قانون مقررات مالی، قانون مالکیت معنوی، قانون کیفری (قانون قماربازی)، قانون حمایت از مصرف کننده، قانون مالیاتی |
| بازی ها | Fortnite, Roblox، The Sandbox | IP (مالکیت معنوی) کسب و کار | قانون مالکیت معنوی |
| تجارت الکترونیک | بازار مجازی | فروش کالا و خدمات | قوانین حمایت از مصرف کننده
|
| کسب و کار | Horizon Workrooms | حق اشتراک | حقوق کار |
متاورس نه تنها با Web3 (شبکه های توزیعی) و بلاک چین سازگار می باشد، بلکه برای عملکرد بالقوه خود به آنها متکی است. در واقع، بلاک چین یک عنصر ضروری است که درجه بالایی از آزادی را در اختیار کاربران قرار می دهد. در واقع، فناوری بلاک چین NFT اغلب در تراکنشهای دارایی دیجیتال در متاورس و برخی از پلتفرمهای سازمانهای مستقل غیرمتمرکز (DAO) استفاده میشود. اما باید گفت که متاورس، Web3، NFT و DAO لزوماً به هم مرتبط نیستند.
حقوق مالکیت فکری
نمای کلی
متاورس امکان ارائه محتوا در فضای مجازی را فراهم می کند. در نتیجه، تمهیدات مابین ارائهدهندگان محتوا و کاربران در رابطه با حقوق مالکیت فکری ( intellectual property) چنین محتوایی، احتمالاً دارای مشکلاتی میباشد. برخی از افراد ممکن است بدون اجازه ی دارندگان حق مالکیت فکری از محتوا استفاده کنند یا آن را تغییر دهند که منجر به ایجاد این سؤال می شود که: آیا چنین اقداماتی می توانند به عنوان نقض حقوق مالکیت فکری محدود یا ممنوع شوند. به عنوان مثال، در ایالات متحده زمانی که هنرمند دیجیتال میسون روچیلد «MetaBirkin» (تصویر خز رنگارنگ بر روی کیف دستی مشهور هرمس بنام Birkin) را به صورت آنلاین فروخت، هرمس علیه این هنرمند دیجیتال مدعی شد مبنی بر این که علامت تجاری آنها را نقض کرده است.
در چنین مواردی، قوانین مرتبط قانون حق چاپ، قانون علامت تجاری، قانون طراحی و قانون جلوگیری از رقابت ناعادلانه می باشد. ولی، مشکل اصلی متاورس این است که آیا حقوق مالکیت فکری کالاهای واقعی را می توان بر روی فعالیت های نقض کننده در یک فضای مجازی اعمال کرد یا خیر.
قانون قرارداد
از آنجایی که متاورس امکان ارائه محتوا در فضای مجازی را فراهم می کند، یک اجازه نامه بین ارائه دهندگان محتوا و کاربران منعقد می شود. اجازه نامه به صورت”شرایط خدمات” می باشد که توسط پلتفرم ها (ارائه دهندگان خدمات) طراحی می شود. در متاورس، هنگام فروش اقلام، لازم است به جای قرارداد خرید و فروش، اجازه نماه منعقد شود، چون اطلاعات پیشنهادی نامشهود هستند. اجازه نامه هایی از این قبیل دارای نکاتی هستند که با قراردادهای فروش کالاهای واقعی (مشهود) متفاوت می باشد.
قانون حق چاپ
هنگام در نظر گرفتن حق چاپ باید تصاویر شخصیت ها (یا تصاویر مربوط به آنها) توسط حق چاپ محافظت شود. بنابراین، در متاورس تکرار یا افشای چیزی که مشابه یک تصویر دارای حق چاپ خاص باشد، نقض حق چاپ محسوب می شود. با این وجود، رویه ها در مورد اینکه آیا حق چاپ در مواردی مانند سلاح، مد (مانند لباس و کفش آواتار) و کالاهای کاربردی (مانند مبلمان) اعمال می شود یا خیر، تقسیم بندی شده اند. سوال این است که چه زمانی حق چاپ هنر کاربردی ایجاد می شود.
به عنوان مثال، در تصمیم گیری دادگاه عالی مالکیت معنوی “TRIPP TRAPPII” که در آن حق نسخهبرداری از یک صندلی کودک متمایز مورد مناقشه بود، ماهیت کپی رایت صندلیها تایید گردید چون شخصیت پدیدآورنده در طرح نشان داده شد. با این حال، سوابق قضایی زیادی وجود دارد که برای ارزیابی ماهیت حق چاپ یک صندلی، نیازمند ویژگی های زیبایی شناختی می باشد که از عملکرد عملی خارج می شود. در واقع، برخی از احکام صادره پس از TRIP TRAPPII ماهیت دارای حق چاپ محصولات کاربردی و صنایع دستی خاص را رد می کند. به این ترتیب، کالاهای کاربردی ممکن است در وهله اول دارای حق نسخه برداری نباشند.
بازسازی دنیای واقعی
هنگام بازسازی دنیای واقعی در متاورس، از جمله ساختمانها و آثار هنری که ممکن است دارای حق نسخهبرداری باشند. مشخص نیست که آیا نیاز به دریافت مجوز از دارندگان حق چاپ می باشد یا خیر.
این مطلب را هم بخوانید: متاورس (metaverse) و همه قوانین حاکم بر آن
با این حال، حتی در چنین حالتی طبق ماده 2-30 قانون حق چاپ ممکن است یک “استفاده جزئی” از نظر قانونی در دسترس باشد (یعنی بدون مجوز صاحب حق چاپ). اگر حضور یک اثر دارای حق نسخهبرداری جزئی (در کل آن) و صرفاً تصادفی در بازتولید یا انتقال یک اثر اصلی باشد، میتوان از آن بدون اجازه صاحب حق نسخهبرداری استفاده کرد، مشروط بر اینکه استفاده از حق چاپ به منافع صاحب حق چاپ لطمه نزند.
آثار جزئی
متاورس به شما امکان می دهد آزادانه در یک فضای مجازی حرکت کنید و تمرکز بر روی چنین آثاری را تا زمانی که بخواهید امکان پذیر می کند. همین امر می تواند منجر به بحث در مورد اینکه آیا چنین آثاری واقعاً “جزئی” هستند یا خیر شود. با این وجود، در یکی از برداشت ها چنین مواردی مشمول ماده 2-30 قانون حق چاپ می شوند (و در نتیجه بدون مجوز قابل استفاده می باشند) چون چنین آثاری تنها بخش کوچکی از یک متاورس بزرگتر محسوب می شوند. حمایت بیشتر از این طرز تفکر میتواند ناشی از تشابهاتی باشد که ممکن است بین قوانین کپی رایت و علائم تجاری وجود داشته باشد، زیرا گنجاندن علائم تجاری در متاورس به منزله استفاده از علامت تجاری نمی باشد.
قانون علامت تجاری
هنگام ثبت علامت تجاری، متقاضی باید دسته کالاها یا خدماتی را که در آن به دنبال حمایت هستند، مشخص کند. هنگامی که حق علامت تجاری ثبت شد، دارنده تنها می تواند استفاده از علامت تجاری را توسط دیگران در محدوده چنین دسته بندی ممنوع کند.
با این حال، حتی اگر یک علامت تجاری ثبت شده برای یک محصول واقعی وجود داشته باشد، آیا محافظت از محصولات و خدمات تعیین شده به نسخه مجازی محصول هم بسط پیدا می کند؟ به عنوان مثال، با حقوق علامت تجاری کفش، ثبت کالای تعیین شده با عنوان “پوشاک” (دسته شماره 25) عادی می باشد. از آنجایی که کفشهای مجازی دادهها هستند و پوشاک نیستند، دامنه حق علامت تجاری ممکن است به چنین «نرمافزاری» (دسته شماره 9) بسط پیدا نکند چون محصولات تعیینشده (و دستههای مرتبط) متفاوت هستند.
علاوه بر این، حمایت از علامت تجاری ثبت شده توسط قانون علائم تجاری به دسته ی کالاها یا خدمات مشابه نیز گسترش مییابد. “شباهت” بر اساس احتمال نقض محصولی که با کالا یا خدمات محافظت شده، اشتباه گرفته می شود، تعیین می گردد (زمانی که چنین محصولاتی در همان مکان فروخته می شوند، به آن “اغتشاش منبع” می گویند).
این مبنا جهت تعیین اختلافات علامت تجاری ممکن است برای افرادی که مایل به بازآفرینی اقلام دارای علامت تجاری در متاورس هستند، آزادی عمل ایجاد کند، زیرا بعید به نظر می رسد که دادگاه تصمیم بگیرد که یک کالای مجازی با همتای دنیای واقعی اش می تواند اشتباه گرفته شود.
اثبات نقض علامت تجاری
علاوه بر این، برای اثبات نقض علامت تجاری، باید نشان داده شود که یک نقض کننده در استفاده از علامت تجاری “به عنوان یک کسب و کار”مداخله داشته و به طور مکرر و مستمر تفسیر شده است. ممکن است مواردی هم وجود داشته باشد که این الزامات وجود نداشته باشد. علاوه بر این، «استفاده از علامت تجاری» به خودی خود ممکن است «نقض علامت تجاری» نباشد، بطورکلی شامل نقض کنندگان متهم به دخالت در قابلیت های شناسایی مصرف کننده یا حسن نیت و شهرت مرتبط با یک علامت تجاری می شود.
نمونهای از موارد قبلی تلاش برای سردرگمی مصرفکنندگان در مورد منشأ یا منبع یک محصول و نمونهای از موارد بعدی «مفت خورهای » علامت تجاری می باشند که سعی در تغییر و فروش مجدد یک محصول دارای علامت تجاری دارند یا محصول خود را به نحوی با آن مرتبط می سازند.
در غیاب چنین آسیبهای احتمالی، استفاده ممکن نیست به نقض در حوزه واقعی یا مجازی تبدیل نشود. برای استفاده مجازی، دادگاهها ممکن است تشخیص دهند که این استفاده شامل تلاش برای دستکاری شناخت مصرفکننده از منابع محصولات نمی شود. نمی توان ادعا کرد که توانایی مصرفکننده برای شناسایی تفاوتها از نسخه واقعی یک محصول مشکل ساز می شود.
بنابراین، علائم تجاری برای کالاهای واقعی ممکن است نتوانند استفاده غیرمجاز از چنین کالاهایی را در متاورس متوقف کنند. ثبت علامت تجاری خود به عنوان «نرم افزار» برای استفاده در فضای مجازی هنگام ثبت علامت تجاری (علاوه بر رده استاندارد محصول) موثر می باشد.
قانون طراحی
اگر طرحی ثبت گردد، دارنده حق طراحی می تواند منحصراً از طرح استفاده کند و استفاده از آن را برای دیگران ممنوع کند.
با این حال، با وجود داشتن حقوق طراحی برای کالاهای واقعی، موانع متعددی برای استفاده از آنها با محصولات مجازی وجود دارد.
اول اینکه، به منظور ایجاد نقض حقوق طراحی، باید نشان داده شود که طرح نقض شده از طریق یک تجارت استفاده شده است.
علاوه بر این، اثربخشی حق طراحی به کالاهای مشابه و با طراحی مشابه گسترش مییابد. این معیار «یکسان و مشابه» با توجه به ماهیت، هدف و کاربرد طرح تعیین میشود. دادگاه ممکن است تشخیص دهد استفاده از طرح تحت محافظت در فضای مجازی مشابه یا مشابه ماهیت، هدف و استفاده کالاهای واقعی مرتبط نمی باشد. به عنوان مثال از کفش های واقعی برای راه رفتن استفاده می شود. اما از کفش های مجازی برای راه رفتن استفاده نمی شود و ماهیت، هدف، کاربرد و الگوی استفاده آنها با کفش های واقعی نیز متفاوت است.
بنابراین، حقوق طراحی برای کالاهای واقعی ممکن است نتواند استفاده غیرمجاز در متاورس را متوقف کند.
ثبت طرح های تصاویر
مانند علائم تجاری، ثبت طرح های تصاویر امکان پذیر است. در قانون طراحی، طرحهای تصویر را فقط میتوان برای تصاویری که برای اهداف عملیاتی استفاده میشوند، مانند نمادها و تصاویر نمایشی ثبت کرد. در نتیجه، حقوق طراحی اغلب نمی تواند برای آواتارها و آیتم های مجازی مورد استفاده در متاورس ثبت شود. بنابراین، حفاظت از طرح کالاهای واقعی با استفاده از حقوق طراحی در متاورس دشوار خواهد بود.
گروه حقوقی تخصصی وکیل سایبری پاسخگوی تمام سوالات شما در زمینه قوانین حاکم بر پدیده جدید متاورس می باشد.
در بخش دوم این مطلب به قانون پیشگیری از رقابت ناعادلانه خواهیم پرداخت. جهت آشنایی بیشتر با قوانین در متاورس با ما همراه باشید.
