آیا می توان از اسکرین شات در دادگاه استفاده کرد؟

اسکرین شات در دادگاه چه ارزشی دارد؟

در دنیای دیجیتال امروز، استفاده از فناوری‌ های مختلف برای جمع ‌آوری و ارائه مدارک در دادگاه ‌ها به طور گسترده ‌تری رایج شده است. اسکرین شات به عنوان یک مدرک معتبر نیز به عنوان یک ابزار مهم، می‌ تواند در دادگاه‌ ها مورد استفاده قرار گیرد. اما آیا این تصاویر دیجیتال، معتبر و قابل استناد در مراجع قانونی هستند؟ این مطلب به بررسی جوانب مختلف استفاده از اسکرین شات در دادگاه، ملاحظات قانونی و چالش‌ های احتمالی می ‌پردازد.

اسکرین شات در قانون تجارت الکترونیک

بررسی ارزش و اعتبار اسکرین شات در قانون تجارت الکترونیک ایران مستلزم توجه به مواد 12، 13، 14، و 15 این قانون است.

بر اساس این مواد، داده پیام ‌های مربوط به تجارت الکترونیک، از جمله اسکرین شات‌ ها، تنها در صورتی مورد قبول و استناد در محاکم قضائی قرار می‌ گیرند که اصالت و صحت آنها به دادگاه اثبات شود. این امر می ‌تواند شامل استفاده از امضاهای الکترونیکی معتبر و رعایت پروتکل‌ های امنیتی مناسب باشد تا خوانایی و اعتبار اسکرین شات برای دادگاه محرز گردد.

ماده ۱۴ قانون تجارت الکترونیک بیان می ‌کند که هر «داده پیام» که به صورت امن ایجاد و نگهداری شود، از نظر محتوا و امضای موجود در آن، تعهدات طرفین یا فردی که تعهد کرده است، معتبر خواهد بود. همچنین برای کلیه افراد مرتبط با این تعهدات، به عنوان اسناد معتبر و قابل استناد در محاکم قضائی و حقوقی محسوب خواهند شد.

علاوه بر این، ماده ۱۵ قانون تجارت الکترونیک ترکیب دیگری برای اسناد الکترونیکی از جمله اسکرین شات در دادگاه فراهم می‌ کند. بر اساس این ماده، نسبت به «داده پیام» های مطمئن، سوابق الکترونیکی و امضای الکترونیکی مطمئن، ادعای انکار و تردید، پذیرفتنی نیست و تنها ادعای جعلیت می‌ تواند علیه این گونه مدارک وارد شود، یا باید اثبات گردد که به جهتی قانونی از اعتبار افتاده ‌اند.

شرایط استناد به اسکرین شات در دادگاه

برای استناد به اسکرین شات و اثبات ادعاهای مرتبط با جرایمی مانند تهدید، کلاهبرداری و توهین که مدارک دیگری جز اسکرین شات ندارند، باید چند نکته اساسی را در نظر داشت:

• شناخت شرایط حقوقی: ابتدا باید قوانین مربوط به استفاده از ادله الکترونیکی را بشناسید. این شرایط مشخص می ‌کنند که در چه شرایطی و چگونه می ‌توانید از اسکرین شات به عنوان مدرک استفاده کنید.
• استفاده در پرونده‌ های خاص: در پرونده‌ هایی که شامل جرایمی مانند تهدید، کلاهبرداری و توهین هستند، اسکرین شات می ‌تواند نقش کلیدی داشته باشد، مخصوصاً زمانی که مدرک دیگری در دسترس نیست.

برای مثال، اگر خانمی بخواهد خیانت همسرش را اثبات کند و از پیام‌ های رد و بدل شده، اسکرین شات گرفته باشد، می‌ تواند از این اسکرین شات در دادگاه به عنوان مدرک استفاده نماید.

• اسکرین شات‌ حساب ‌های حذف شده: اسکرین شات مربوط به یک اکانت حذف شده نیز در صورتی که امکان پیگیری و تشخیص اصالت آن وجود داشته باشد، می تواند به عنوان ادله الکترونیک معتبر ارائه شده و مشکلی از این بابت وجود ندارد.
• منبع اسکرین شات: اگر اسکرین شات از پیامرسان ‌های داخلی باشد، مقامات قضایی می ‌توانند به راحتی اصل یا جعلی بودن آن را از طریق ردگیری پیام ‌ها و همخوانی آنها با محتوای اسکرین شات تشخیص دهند. اما اگر اسکرین شات از پیامرسان ‌های خارجی باشد، این مدرک صرفاً به عنوان یک اماره اولیه محسوب می ‌شود و تا زمانی که کارشناسان، صحت و اصالت آن را تایید نکردند، ممکن است دادگاه آن را قبول نکند.

مراحل استناد و اثبات جرم با اسکرین شات در دادگاه

برای استناد به اسکرین شات و اثبات جرم در دادگاه باید مراحل زیر را طی کرد:

ثبت شکواییه سریع

اولین قدم برای استناد به اسکرین شات در یک پرونده کیفری مانند توهین، تهدید یا کلاهبرداری، ثبت سریع شکواییه به مقام قضایی است.

درخواست دستور قضایی

پس از ثبت شکواییه، باید از مقام قضایی درخواست صدور دستور برای بررسی و تایید پیام ‌های رد و بدل شده در پیامرسان مورد نظر را داشته باشید. این دستور معمولاً به ارائه ‌دهندگان خدمات پیامرسان ابلاغ می ‌شود تا گزارش کاملی از پیام‌ های رد و بدل شده را برای استناد به اسکرین شات در دادگاه ارائه کنند.

پیگیری توسط پلیس فتا

در مواردی که پیامرسان‌ های خارجی دخیل هستند یا نیاز به ردگیری جزئیات بیشتری باشد (مانند IP، صاحب اکانت و محل فعالیت)، مقام قضایی می ‌تواند از پلیس فتا بخواهد تا تحقیقات لازم را انجام دهد.

بررسی اصالت اسکرین شات

در صورتی که اسکرین شات مربوط به سرورهای خارجی بوده یا داده‌ ها منقضی شده باشند، می ‌توان از اقرار طرف مقابل، علم قاضی، یا تحلیل ادبیات پیام‌ ها برای اثبات اصالت استفاده کرد.

نحوه تشخیص اصالت اسکرین شات

علاوه بر تحلیل‌ های انجام‌ شده توسط پلیس فتا و کارشناسان قضایی، راه‌ های دیگری نیز برای بررسی اصالت اسکرین شات وجود دارد که شامل موارد زیر می شوند:

اقرار متهم

در صورتی که زمان نگهداری داده‌ ها توسط پیام‌رسان منقضی شده باشد، برای بررسی اسکرین شات در دادگاه به اقرار متهم نیاز خواهد بود. به‌عنوان مثال، پیامک ‌ها در تلفن ‌های همراه تنها شش ماه نگهداری می ‌شوند و این مدت برای پیامرسان ‌های خارجی ممکن است متفاوت باشد. اگر مدت نگهداری تمام شود، مرجع قضایی نیاز دارد از اعتراف طرف مقابل نیز استفاده کند.

علم قاضی

دانایی قاضی می‌ تواند برای تأیید اصالت اسکرین شات کافی باشد. هنگامی که قاضی با توجه به تحقیقات علمی و مشاهده مدارک به این نتیجه برسد که اسکرین شات، اصلی است، می‌ توان از این مدرک در دادگاه بهره برد.

مصاحبه با روانشناس

در برخی موارد، متهم باید به سوالات روانشناس پاسخ دهد و نحوه نگارش او در ارسال پیام‌ ها نیز بررسی شود. اگر مشخص گردد که اسکرین شات جعلی بوده و با فتوشاپ ویرایش شده است، فرد مسئول با مجازات قانونی مواجه خواهد شد.

سخن پایانی

برای اطمینان از پذیرش و اعتبار اسکرین شات در دادگاه و محاکم قضائی بر اساس قانون تجارت الکترونیک، رعایت اصول قانونی و فنی الزامی خواهد بود. با توجه به پیچیدگی ‌های حقوقی در این حوزه، مراجعه به وکیل متخصص در جرایم اینترنتی ضروری است تا با مشاوره حقوقی مناسب، مدارک به درستی جمع ‌آوری و ارائه شوند. این اقدام می ‌تواند نقش تعیین‌ کننده‌ ای در نتایج یک پرونده قضائی داشته باشد.